La pena consistente nel lavoro può svolgere molte funzioni secondo la fase procedurale in cui interviene: può situarsi a livello dell'esercizio o meno dell'azione penale, spesso nell'ambito di una mediazione, composizione o transazione penale (si veda infra), per evitare una condanna (Belgio [176], Germania [177], Francia [178]), e può essere pronunciata a titolo di pena principale (Belgio [179], Francia, Italia [180], Paesi Bassi) o complementare (Francia) o riguardo determinate contravvenzioni gravi (Belgio, Francia [181]).
Deze maatregel kan verschillende functies hebben, naar gelang van de fase van de procedure waarin hij wordt toegepast: hij kan bepalend zijn voor het al dan niet instellen van strafvervolging - vaak in het kader van strafbemiddeling, strafrechtelijke transactie of strafvermindering (zie verder) - zodat een veroordeling kan worden vermeden (België [176], Duitsland [177], Frankrijk [178]); voorts kan de maatregel als hoofdstraf (België [179], Frankrijk, Italië [180], Nederland), of als aanvullende straf (Frankrijk) worden uitgesproken of kan hij worden opgelegd in geval van bepaalde zware overtredingen (België, Frankrijk [181]).